illustratie Mariët van de Merwe
Dit kerstverhaal is een extraatje bij het boek ‘Gewoon Speciaal, kijken vanuit kindperspectief’. Auteur Bart Heeling deelt in het boek ruim honderd praktijkverhalen uit het speciaal onderwijs, gerangschikt op thema en per hoofdstuk voorzien van een inleiding.
Bart is leerkracht in het speciaal onderwijs, cluster 4. Dit cluster is gericht op kinderen met ernstige gedragsproblemen en/of psychiatrische problematiek. Bart benadert zijn leerlingen met geduld, humor en vertrouwen. “De kinderen willen het liefst gewoon naar school. Ze willen erbij horen, voelen dat ze zelfbeschikking hebben en ontdekken dat ze iets kunnen. Relatie, autonomie en competentie zijn sleutelwoorden. Het zijn kinderen die het moeilijk hébben, in plaats van dat ze moeilijk zijn.”
Een kerstverhaal van Bart Heeling
“Meester, mogen we de klas versieren?”
Het is december, de smaak van speculaas en marsepein nog in mijn mond, maar de kerstdozen staan al klaar in m’n lokaal. Onder de verwarming ligt nog een verdwaalde pepernoot. In de loop van de jaren in het onderwijs heb ik behoorlijk wat kerstspullen verzameld. Diverse lichtslangen, dorpjes, een trein met rails, slingers. Maar ook raamdecoraties, spuitbussen sneeuw en stenen beeldjes.
Nog maar twee weken tot aan de kerstvakantie, dus we moeten door! Van tevoren zie ik er vaak als een berg tegenop, maar eenmaal bovenop die berg heb ik een prachtig uitzicht over de sfeer van warmte, chaos en verbinding, die in deze tijd de boventoon viert.
“Eh, laten we dat vanmiddag doen,” en ik neem een slokje van mijn koffie. De leerlingen zijn aan het schrijven, maar na deze vraag van Peter is de concentratie ver te zoeken. Amber steekt haar vinger op, maar begint al met haar voorstel nog voordat ik haar de beurt heb gegeven. “Als we de klas nu gaan versieren, dan zitten we ook niet de hele ochtend ongeduldig te wachten he. En dan gaan we daarna keihard aan het werk meester!” Ik kijk de klas rond en zie behoorlijk wat instemming, althans, bij de meesten. Roy wordt wat onrustig, Meike zoekt contact in haar groepje en Finke gaat door met schrijven. Niet alle kinderen kunnen zomaar met onverwachte situaties omgaan, al zitten ze inmiddels een tijdje bij me in de klas….
We hebben nog een uur totdat de middagpauze begint en ik kan me er wel in vinden. Om zoveel mogelijk kinderen tegemoet te komen, zeg ik: “Ik zet de timer op 10 minuten. Dan kunnen we in ieder geval deze schrijfles afmaken. Begrijpend lezen schuiven we dan door naar vanmiddag.” Ik ken geen enkele leerling die zin heeft in de les ‘begrijpend lezen’ en de instemming van de kinderen verandert in opluchting.
Wanneer de timer gaat, worden de schriftjes opgehaald door Carlo. De kinderen zitten nog op hun plek en ik zet zachtjes kerstmuziek op. Het startsein voor gezelligheid. En net wanneer ik de taken wil verdelen, zegt Amber (alweer Amber): “Ga jij maar koffie drinken meester, wij redden ons wel.” Oh die middenbouwleeftijd, de meest onbevangen zelfstandigheid, nog niet gehinderd door drempels, obstakels, oordelen. Er ontstaan groepjes, ik zie kinderen het voortouw nemen, samenwerken, of juist alleen aan de slag gaan. Ik kijk goed of iedereen het naar z’n zin heeft. Je ziet leiders, volgers, dromers, denkers en doeners. Roy staat echter nog bij zijn tafel en Finke zit nog op zijn plek. Floor kijkt boos. Werk aan de winkel dus.
“Ik zie dat bijna iedereen al een taak heeft,” zeg ik, “klasse. Dit wordt het gezelligste lokaal van Nederland.”
Wanneer mijn zin begint met ‘ik zie dat bijna iedereen al …’ dan weten de kinderen inmiddels wat ik daarmee bedoel. Roy krijgt slingers in zijn handen geduwd om in de provisorisch in elkaar gezette boom te hangen en Finke mag de treinrails rond de voet van de boom in elkaar zetten. En ja, hij mag als eerste de batterij in de trein doen en hem laten rijden.
Alleen Floor blijft boos.
Ik vraag of ze me kan vertellen waar de boosheid vandaan komt. Ze zegt niets, maar kijkt naar Meike. Tja, die was wat aan het kletsen tijdens het schrijven, weet ik nog, al kon ik niet verstaan waar het over ging. Een goed moment om daar nu achter komen. Ik vraag Meike om erbij te komen staan en herinner haar aan wat ik eerder zag, dat ze wat aan het smoezen was in haar groepje, waar ook Floor in zit. Ik wil nu wel graag weten waar dat over ging, want volgens mij heeft dat te maken met de boosheid van Floor.
Het hoge woord komt er al snel uit. “Ja nou, Floor wil altijd alles bepalen.”
“Nietes,” zegt Floor, “maar jouw ideeën zijn altijd stom.” Tja, een oud probleem tussen deze twee meiden, die al vanaf groep 1 bij elkaar in de klas zitten. Hun moeders zijn dikke vriendinnen, dus ze komen elkaar ook na schooltijd tegen.
“Floor en Meike, ik moet even nadenken over jullie meningsverschil, maar willen jullie ondertussen wat drinken verzorgen voor de klas? En er liggen koekjes in mijn tas.” Ze gaan aan de slag en hebben al snel de grootste lol samen. De tijd tot aan de lunchpauze vliegt voorbij.
Die middag komen de kinderen een voor een de klas binnengedruppeld. Het is inderdaad de gezelligste klas van Nederland geworden. Maar ja, begrijpend lezen staat nog te wachten. Carlo wil de boeken uitdelen, maar ik zeg: “Laat die maar in de kast liggen.”
De kinderen gaan zitten en ik lees een verhaaltje voor. Over twee rendieren die de arreslee van de kerstman kwijt zijn, waardoor het hele feest in de soep dreigt te lopen. Uiteindelijk komt dat goed en vraag ik wie het verhaal nog niet begrepen heeft. Niemand die een vinger opsteekt.
“Dan zijn jullie voor vandaag geslaagd voor begrijpend luisteren. De rest van de middag gaan we lekker knutselen.” Gejuich. Van iedereen. Ook van Floor, Meike, Roy, Amber, Carlo en Finke.
————-
Meebewegen, vooral in tijden die extra spanning met zich meebrengen. Overzicht houden, autonomie bieden en bijsturen waar nodig. En de lat wat lager leggen. Zo ontstaat er meer ruimte voor dat waar het werkelijk om gaat: het gelukzalige gevoel van het samenzijn.